Czy powstrzymanie śmierci komórkowej może być ostatnią granicą medycyny na Ziemi i w kosmosie?
Czy zatrzymanie śmierci komórek może powstrzymać starzenie i choroby?
Proces nekrozy, czyli niekontrolowanej śmierci komórkowej, może być jedną z najbardziej obiecujących dróg do zmiany losów starzenia się człowieka, rozwoju chorób, a nawet przyszłości podróży kosmicznych – wynika z najnowszego badania naukowców z University College London (UCL), firmy biotechnologicznej LinkGevity oraz Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA).
Nowe spojrzenie na nekrozę
Opublikowane na łamach Nature Oncogene badanie pokazuje, że nekroza – dotychczas uznawana za nieodwracalny koniec życia komórki w wyniku infekcji, urazu czy choroby – może być kluczowym czynnikiem napędzającym starzenie się i pogorszenie zdrowia. Zdaniem autorów publikacji, proces ten nie jest jedynie biologiczną katastrofą, ale także punktem wyjścia do interwencji terapeutycznej.
Dr Keith Siew z Centrum Zdrowia Nerek i Pęcherza Moczowego UCL podkreśla:
„Nikt nie lubi rozmawiać o śmierci, nawet o śmierci komórek. Być może dlatego fizjologia śmierci jest tak słabo poznana. Nekroza to w istocie śmierć – jeśli umiera wystarczająco dużo komórek, umiera tkanka, a potem organizm. Pytanie brzmi: co by się stało, gdybyśmy mogli ją zatrzymać?”
Od starzenia do medycyny kosmicznej
Współautorka badania dr Carina Kern, dyrektor generalna LinkGevity i członkini programu NASA Space-Health, dodaje:
„Nekroza pozostaje ostatnią granicą w medycynie – to wspólny mianownik starzenia, chorób, biologii kosmicznej i postępu naukowego.”
Komórki mogą umierać na różne sposoby. Śmierć programowana – jak apoptoza – to proces kontrolowany, umożliwiający odnowę tkanek. Nekroza natomiast to śmierć chaotyczna – powoduje pęknięcie błony komórkowej, wylanie toksyn do otoczenia i gwałtowną reakcję zapalną. To wywołuje kaskadę destrukcyjnych zmian, prowadzących do osłabienia funkcji tkanek, ich zwłóknienia i chorób przewlekłych, takich jak niewydolność nerek, serca czy choroba Alzheimera.
Kluczową rolę w tym procesie odgrywa wapń – jego nagły napływ do komórki prowadzi do „krótkiego spięcia” i katastrofy komórkowej.
Nerki i nekroza – cichy dramat starzenia
Najbardziej niedocenianym obszarem działania nekrozy są nerki. Do 75. roku życia prawie połowa populacji doświadcza jakiejś formy przewlekłej choroby nerek, często bez jasno określonej przyczyny. Dr Siew tłumaczy:
„To nie jest jedna przyczyna – brak tlenu, stan zapalny, stres oksydacyjny czy toksyny – wszystko prowadzi do nekrozy. A ta tworzy pętlę dodatniego sprzężenia zwrotnego prowadzącą do całkowitej niewydolności nerek. Nie da się zatrzymać wszystkich stresorów, ale jeśli zablokujesz nekrozę, osiągniesz ten sam efekt.”
Kosmos jako laboratorium ekstremalnego starzenia
W warunkach mikrograwitacji i ekspozycji na promieniowanie kosmiczne procesy starzenia są przyspieszone. Badanie z 2024 roku, współautorstwa dr. Siewa, wykazało, że nerki mogą być „wąskim gardłem” dla długotrwałych misji załogowych.
Prof. Damian Bailey z University of South Wales oraz ESA dodaje:
„Celowanie w nekrozę to nie tylko szansa na wydłużenie życia na Ziemi, ale także klucz do eksploracji kosmosu. W przestrzeni kosmicznej te same procesy co na Ziemi przebiegają szybciej i bardziej destrukcyjnie.”
Nowe perspektywy terapeutyczne
Dr Kern podkreśla, że zatrzymanie procesu nekrozy mogłoby przerwać kaskady zapalne i zwłóknieniowe, które prowadzą do trwałego uszkodzenia tkanek i narządów.
„Gdybyśmy mogli choćby tymczasowo powstrzymać nekrozę, umożliwilibyśmy komórkom powrót do normalnego podziału i regeneracji. To otwiera zupełnie nowe możliwości terapii – od chorób nerek, przez serce i mózg, aż po samo starzenie się.”
Kooperacja naukowa na skalę międzynarodową
W badaniu udział wzięli naukowcy i klinicyści z UCL Division of Medicine, Brigham and Women’s Hospital (Harvard Medical School), Mayo Clinic, NASA Space-Health program, MRC Laboratory of Molecular Biology, University of South Wales oraz Europejskiej Agencji Kosmicznej. Ich wspólna praca może wyznaczyć nowy kierunek w rozwoju terapii regeneracyjnych i leczeniu chorób przewlekłych.
Źródło: Oncogene, University College London
fot. LinkGevity
