Osoby łatwowierne mają mniejszą zdolność rozpoznawania fałszywych wiadomości, a wraz z nieufnymi dorosłymi są bardziej podatne na myślenie spiskowe i niechęć do szczepień – wynika z badania opublikowanego 4 grudnia 2024 r. w czasopiśmie otwartego dostępu PLOS Global Public Health przez Michala Tanzera i współpracowników z University College London w Wielkiej Brytanii.
Zaufanie epistemiczne to gotowość do traktowania wiedzy przekazywanej przez innych jako istotnej, odnoszącej się do własnej osoby i możliwej do uogólnienia na inne konteksty. Zakłócenie zdolności do zaufania epistemicznego może osłabiać zdrowe funkcjonowanie, które wymaga szybkiego i efektywnego sprawdzania oraz aktualizacji wiedzy społecznej, a także leżeć u podstaw zaburzeń psychicznych. Campbell i współpracownicy postanowili zbadać, w jaki sposób podatność wynikająca z zakłóceń w zaufaniu epistemicznym może wpływać nie tylko na odporność psychiczną i procesy interpersonalne, ale także na szersze aspekty funkcjonowania społecznego.
W ramach badania przeprowadzono dwa eksperymenty, które miały na celu zbadanie roli zaufania epistemicznego w zdolności rozróżniania fałszywych i prawdziwych wiadomości oraz podatności na myślenie spiskowe. Zmierzono dwa różne typy zakłóceń epistemicznych: nieufność, czyli tendencję do odrzucania lub unikania wszelkiej komunikacji, oraz łatwowierność, w której informacje są przyjmowane bez dostatecznej weryfikacji, co czyni odbiorcę podatnym na dezinformację lub manipulację.
Łącznie w dwóch badaniach wzięło udział 705 i 502 dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii, którzy wypełnili kwestionariusze online. Wyniki ujawniły, że osoby wykazujące wysoką łatwowierność gorzej radziły sobie z rozróżnianiem fałszywych i prawdziwych wiadomości oraz częściej uważały fałszywe informacje za prawdziwe, zwłaszcza w odniesieniu do COVID-19. Ponadto nieufność i łatwowierność były czynnikami łączącymi doświadczenia trudnego dzieciństwa z trudnościami w odróżnianiu fałszywych wiadomości od prawdziwych, choć efekty te miały niewielką siłę.
Badania wykazały również, że nieufność i łatwowierność były związane z wiarą w teorie spiskowe, zarówno ogólne, jak i dotyczące COVID-19, a także z niechęcią do szczepień. Autorzy podkreślają, że choć nie udało się określić związków przyczynowo-skutkowych, wyniki sugerują, że skuteczne interwencje zdrowia publicznego powinny bezpośrednio zwalczać i próbować odwracać nieufność oraz łatwowierność. Konieczne są również dalsze badania, aby sprawdzić, czy wyniki można uogólnić na osoby z innych krajów.
Autorzy dodają: „Celem badania było zbadanie procesów społeczno-poznawczych związanych z dwoma najpilniejszymi problemami globalnego zdrowia publicznego w erze cyfrowej: alarmującym rozprzestrzenianiem się fałszywych wiadomości oraz załamaniem zbiorowego zaufania do źródeł informacji. Nasze badania mają na celu zrozumienie możliwych mechanizmów psychologicznych wpływających na reakcje ludzi na informacje publiczne.”
Źródło: PLOS Global Public Health, PLOS
