Podwyższone stężenia fluoru mogą występować w wodzie ze studni, a w niektórych krajach dodaje się go do wody pitnej w celu zapobiegania próchnicy. Badanie przeprowadzone przez Karolinska Institutet w Szwecji potwierdza wcześniejsze doniesienia sugerujące, że ekspozycja na fluor w okresie płodowym lub we wczesnym dzieciństwie może negatywnie wpływać na rozwój poznawczy dzieci. Wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Environmental Health Perspectives.
Naturalne źródło i dodatek do wody pitnej
Fluor występuje naturalnie w wodzie pitnej w postaci jonów fluorkowych, jednak jego stężenia w publicznych wodociągach są zazwyczaj niskie. W niektórych krajach, takich jak USA, Kanada, Chile, Australia czy Irlandia, do wody pitnej dodaje się fluor w stężeniu około 0,7 mg/l w celu profilaktyki próchnicy.
– Ze względu na obawy dotyczące ryzyka zdrowotnego dodawanie fluoru do wody pitnej jest kontrowersyjne i szeroko dyskutowane, zwłaszcza w USA i Kanadzie – mówi Maria Kippler, profesor nadzwyczajna w Instytucie Medycyny Środowiskowej Karolinska Institutet. – Nasze wyniki wspierają hipotezę, że nawet stosunkowo niskie stężenia fluoru mogą wpływać na wczesny rozwój dziecka.
Badanie na grupie 500 matek i dzieci
Naukowcy obserwowali 500 matek i ich dzieci na terenach wiejskich Bangladeszu, gdzie fluor naturalnie występuje w wodzie pitnej. Celem było zbadanie związku między wczesną ekspozycją na fluor a zdolnościami poznawczymi dzieci. Stężenia fluoru były porównywalne do tych występujących w wielu innych krajach.
Psychologowie oceniali zdolności poznawcze dzieci w wieku pięciu i dziesięciu lat, stosując uznane testy psychometryczne. Ekspozycję na fluor u matek i dzieci określano na podstawie stężenia fluoru w próbkach moczu, co pozwalało uwzględnić ekspozycję ze wszystkich źródeł, takich jak woda pitna, żywność i produkty do higieny jamy ustnej.
– Chciałabym podkreślić, że produkty do higieny jamy ustnej, takie jak pasty do zębów, zazwyczaj nie stanowią istotnego źródła ekspozycji, ponieważ nie są przeznaczone do połykania – dodaje dr Kippler. – Fluor w paście do zębów jest kluczowy w profilaktyce próchnicy, jednak należy uczyć małe dzieci, aby nie połykały pasty podczas mycia zębów.
Spadek zdolności poznawczych
Mediana stężenia fluoru w moczu ciężarnych kobiet w Bangladeszu wynosiła 0,63 mg/l. Wyższe stężenia fluoru u matek były związane z niższymi zdolnościami poznawczymi ich dzieci w wieku pięciu i dziesięciu lat.
Dzieci, które miały w wieku dziesięciu lat ponad 0,72 mg/l fluoru w moczu, wykazywały gorsze zdolności poznawcze w porównaniu z rówieśnikami o niższym stężeniu fluoru. Najbardziej wyraźne różnice zaobserwowano w zakresie zdolności werbalnych oraz umiejętności interpretacji i przetwarzania bodźców sensorycznych. Co istotne, wartości te były niższe od obowiązujących obecnie progów WHO i UE dla stężenia fluoru w wodzie pitnej, które wynoszą 1,5 mg/l.
Naukowcy nie stwierdzili istotnej korelacji między stężeniem fluoru w moczu pięciolatków a ich zdolnościami poznawczymi.
– Może to wynikać z krótszego czasu ekspozycji – spekuluje dr Kippler. – Ponadto u młodszych dzieci poziomy fluoru w moczu mogą być mniej wiarygodnym wskaźnikiem ekspozycji ze względu na większe wahania wchłaniania i magazynowania fluoru w organizmie, zwłaszcza w kościach.
Potrzeba dalszych badań
Ponieważ było to badanie obserwacyjne, nie można jednoznacznie stwierdzić związku przyczynowo-skutkowego. Badacze podkreślają konieczność analizy wyników kilku podobnych badań podłużnych. Planują również sprawdzić te zależności w innych populacjach oraz opracować modele eksperymentalne, które pozwolą zidentyfikować potencjalne mechanizmy molekularne odpowiedzialne za ten efekt.
– Potrzebne są dalsze badania, aby stworzyć solidne podstawy do przeglądu norm dotyczących fluoru w wodzie pitnej, żywności i produktach do higieny jamy ustnej, zwłaszcza w kontekście dzieci – podsumowuje dr Kippler. – Nawet niewielkie zmiany w zdolnościach poznawczych na poziomie populacyjnym mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego.
Źródło: Environmental Health Perspectives
DOI: 10.1289/EHP14534
