Tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny trafiła do prof. Shimona Sakaguchiego, wieloletniego członka Rady Naukowej Leibniz-Institutu ds. Immunoterapii w Ratyzbonie, oraz do Mary E. Brunkow i Freda Ramsdella – za przełomowe odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej.
Zespół laureatów został wyróżniony za badania, które zrewolucjonizowały rozumienie mechanizmów regulacji układu odpornościowego oraz stworzyły podstawy nowych terapii w chorobach autoimmunologicznych, onkologii i transplantologii.
Odkrycie komórek T regulatorowych
Prof. Shimon Sakaguchi odkrył fundamentalny mechanizm kontroli odpowiedzi immunologicznej poprzez identyfikację szczególnej populacji limfocytów T, które nazwał komórkami T regulatorowymi (Treg). Komórki te pełnią kluczową rolę w ochronie organizmu przed autoimmunizacją oraz nadmiernymi reakcjami zapalnymi – hamują aktywność innych komórek odpornościowych, zwłaszcza tych, które mogłyby błędnie atakować własne tkanki.
„Każdy, kto nie cierpi na chorobę autoimmunologiczną, zawdzięcza to swoim komórkom T regulatorowym” – komentuje prof. Markus Feuerer, kierownik Zakładu Immunologii w Leibniz-Institut für Immuntherapie (LIT) w Ratyzbonie.
FOXP3 – kluczowy gen dla tolerancji immunologicznej
Mary E. Brunkow i Fred Ramsdell zidentyfikowali gen FOXP3, będący molekularnym „przełącznikiem” odpowiedzialnym za rozwój i funkcję komórek Treg. Dalsze badania Sakaguchiego i jego zespołu wykazały, że FOXP3 jest głównym czynnikiem transkrypcyjnym determinującym różnicowanie się tych komórek.
Dzięki temu odkryciu udało się lepiej zrozumieć, jak organizm utrzymuje równowagę między skuteczną obroną immunologiczną a zapobieganiem autoagresji. Mechanizm działania Treg ma znaczenie nie tylko w autoimmunizacji, ale także w ograniczaniu uszkodzeń tkanek w przebiegu infekcji i stanów zapalnych.
Nowe terapie oparte na Treg
„Biorąc pod uwagę centralną rolę komórek T regulatorowych w wielu chorobach, tegoroczna Nagroda Nobla jest w pełni zasłużona” – podkreśla prof. Michael Edinger, kierownik produkcji terapii komórkowych w LIT oraz szef sekcji transplantacji allogenicznych komórek macierzystych w Uniwersyteckim Szpitalu w Ratyzbonie (UKR).
Na podstawie odkryć Sakaguchiego jego zespół rozwija nowe strategie terapeutyczne w transplantologii, mające na celu zapobieganie reakcji przeszczep przeciw gospodarzowi (GvHD) – poważnemu powikłaniu po przeszczepieniu szpiku.
Ratyzbona na światowej mapie badań
Rektor Uniwersytetu w Ratyzbonie, prof. dr Udo Hebel, uznał przyznanie Nobla Sakaguchiemu za potwierdzenie wysokiej pozycji naukowej ośrodka: „To wyróżnienie pokazuje, że w Ratyzbonie powstaje nauka o globalnym znaczeniu. Odkrycia prof. Sakaguchiego nie tylko wzmocniły reputację naszej uczelni, ale też przyczyniły się do rozwoju międzynarodowej współpracy badawczej.”
Leibniz-Institut für Immuntherapie (LIT) został powołany w 2022 roku jako pozauczelniana jednostka naukowa, wywodząca się z utworzonego w 2010 roku Regensburger Centrum für Interventionelle Immunologie (RCI).
Prof. Sakaguchi od lat aktywnie wspiera działalność LIT, współtworząc jego profil badawczy i program terapeutyczny. Instytut wraz z UKR prowadzi liczne badania kliniczne nad zastosowaniem komórek Treg w leczeniu chorób autoimmunologicznych i powikłań po transplantacjach. Zespół rozwija również syntetycznie modyfikowane komórki Treg, które w przyszłości mogą stać się nową formą terapii celowanej w immunologii klinicznej.
Źródło: Universität Regensburg
