Nowa broń przeciw enterowirusom: skuteczny koktajl trzech znanych leków
Enterowirusy to grupa wirusów odpowiedzialnych za szerokie spektrum chorób – od zwykłego przeziębienia, przez zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, polio, aż po cukrzycę typu 1. Opisano już ponad 100 różnych typów tych patogenów, a każdego roku miliony ludzi ulegają zakażeniu.
– Enterowirusy stanowią istotny problem zdrowia publicznego na skalę globalną – mówi Erlend Ravlo, doktorant na Wydziale Medycyny Klinicznej i Molekularnej Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologii (NTNU).
Tym bardziej zaskakujący wydaje się fakt, że dotąd nie opracowano zatwierdzonego, ogólnodziałającego leczenia ani szczepionki przeciwko tej grupie wirusów.
Jednym z wyjaśnień może być to, że pacjenci zwykle dobrze przechodzą zakażenie i zdrowieją bez leczenia. Czasem jednak infekcja może mieć ciężki przebieg – zwłaszcza u dzieci – co podkreśla potrzebę opracowania terapii skutecznej wobec wielu typów enterowirusów.
Koktajl leków hamuje replikację wirusa
Naukowcy są na dobrej drodze do opracowania takiej terapii. Enterowirusy namnażają się, kopiując swój materiał genetyczny wewnątrz zakażonych komórek, co stanowi atrakcyjny cel terapeutyczny.
– Zidentyfikowaliśmy kombinację leków, która wydaje się zapobiegać namnażaniu się enterowirusów – mówi Aleksandr Ianevski z Wydziału Medycyny Klinicznej i Molekularnej NTNU.
Choć testy na ludziach jeszcze się nie odbyły, kombinacja leków została przetestowana na ludzkich komórkach i kulturach mini-narządów w laboratorium. Wyniki są bardzo obiecujące.
W badaniach brało udział kilkudziesięciu naukowców z Norwegii i innych krajów europejskich. Wyniki opublikowano w dwóch artykułach naukowych. Autorami korespondencyjnymi są profesorowie Denis Kainov i Magnar Bjørås, również z NTNU.
Doustna kombinacja trzech leków
Jedna z kombinacji zawiera trzy znane już leki: plekonaril, AG7404 oraz mindeudesivir. Wszystkie mogą być podawane doustnie.
Każdy z tych leków był wcześniej testowany oddzielnie na ludziach, a ich bezpieczne dawki w połączeniu wykazują skuteczność wobec enterowirusów w modelach komórkowych i mini-organach.
– Co więcej, ta kombinacja nie wpływa na poziom glukozy ani insuliny w testach na komórkach trzustkowych – podkreśla Kainov.
To istotna informacja dla osób z cukrzycą typu 1 oraz tych, które znajdują się w grupie ryzyka.
Leki przetestowano także na modelach mini-serc – nie wpływają one na rytm serca, co również ma ogromne znaczenie kliniczne.
– Ten koktajl leków jest naprawdę obiecujący – ocenia Bjørås.
Poszukiwania optymalnego zestawu
Droga do tej skutecznej kombinacji była długa. Zespół NTNU testował wiele różnych leków i ich mieszanin.
– Aby znaleźć skuteczną terapię, analizowaliśmy toksyczność i skuteczność 12 znanych związków, które mogą działać przeciw szerokiemu spektrum enterowirusów. Testowaliśmy je zarówno pojedynczo, jak i w różnych kombinacjach, przeciwko różnym wirusom w hodowlach komórkowych – tłumaczy Kainov.
Jedna z wcześniejszych skutecznych kombinacji zawierała plekonaril, rupintrivir i remdesivir, które działały na wiele wirusów w komórkach płucnych i organoidach jelitowych. Ponieważ jednak rupintrivir i remdesivir nie mogą być podawane w jednej pigułce, zastąpiono je AG7404 i mindeudesivirem. Nowa kombinacja zachowała skuteczność, a jednocześnie zyskała praktyczną przewagę – może być podawana jako pojedyncza tabletka.
– Nasze badania wskazują na ogromny potencjał terapii szerokiego spektrum przeciwko enterowirusom – mówi Kainov.
Jednocześnie Bjørås zaznacza, że konieczne są dalsze badania, zanim będzie można potwierdzić skuteczność tych kombinacji u pacjentów. Muszą one objąć wiele typów enterowirusów, zarówno w laboratorium, jak i w badaniach klinicznych z udziałem ludzi.
Źródło: Cellular and Molecular Life Sciences, Norwegian University of Science and Technology,
fot. Idun Haugan, NTNU
DOI: 10.1007/s00018-025-05581-4
