Nowa terapia genowa dla pacjentów z mukowiscydozą – badania kliniczne rozpoczęte w Europie

W Wielkiej Brytanii oraz kilku innych krajach europejskich rozpoczęły się badania kliniczne nad inhalacyjną terapią genową, która może poprawić funkcjonowanie płuc u pacjentów z mukowiscydozą (CF), niezależnie od rodzaju mutacji w genie CFTR. Terapia ta stanowi nadzieję dla chorych, którzy nie mogą skorzystać z dostępnych dotychczas modulatorów CFTR.

Mukowiscydoza jest ciężką chorobą genetyczną wywołaną mutacjami w genie CFTR. Skutkuje ona nadmiernym gromadzeniem się gęstego, lepkiego śluzu w płucach oraz przewodzie pokarmowym, co prowadzi do częstych infekcji dróg oddechowych i stopniowej niewydolności oddechowej. Wprowadzana do badań klinicznych terapia genowa wykorzystuje lentiwirusowy wektor do dostarczenia prawidłowej kopii genu CFTR do komórek nabłonka dróg oddechowych.

Obecnie znacząca część pacjentów z mukowiscydozą odnosi korzyści z terapii modulatorami CFTR, które poprawiają funkcję białka CFTR, jednak 10–15% chorych nie kwalifikuje się do tego rodzaju leczenia z powodu specyficznych mutacji genetycznych. Nowa terapia genowa, oznaczona jako BI 3720931, ma na celu poprawę czynności płuc oraz zmniejszenie liczby zaostrzeń choroby u wszystkich pacjentów, niezależnie od rodzaju mutacji w genie CFTR.

Badanie kliniczne fazy I/II, znane jako LENTICLAIR 1, prowadzone jest przez firmę farmaceutyczną Boehringer Ingelheim we współpracy z brytyjskim Konsorcjum Terapii Genowej Chorób Płuc (UK Respiratory Gene Therapy Consortium, GTC) oraz firmą OXB (dawniej Oxford Biomedica). W badaniu uczestniczyć będzie 36 dorosłych pacjentów z mukowiscydozą, którzy są leczeni w ośrodkach w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Holandii i Hiszpanii.

Mukowiscydoza to postępująca choroba dziedziczna, która dotyka około 105 tysięcy osób na całym świecie. Do tej pory zidentyfikowano ponad 2 tysiące mutacji w genie CFTR, z których każda w różnym stopniu wpływa na nasilenie objawów choroby.

Nowatorska terapia wykorzystuje lentiwirusowe wektory, które po odpowiednich modyfikacjach mogą dostarczać korzystne geny do komórek ludzkiego organizmu. Lentiwirusy mają zdolność do integracji własnego materiału genetycznego z genomem komórek gospodarza, co może zapewnić długotrwałą ekspresję funkcjonalnego białka CFTR.

Głównym badaczem nadzorującym projekt jest prof. Eric Alton z National Heart & Lung Institute na Imperial College London, który kieruje także brytyjskim Konsorcjum Terapii Genowej CF. Jak podkreślił:

„Po 24 latach intensywnej pracy osiągnęliśmy istotny kamień milowy, co nie byłoby możliwe bez wsparcia naszych partnerów. Choć obecnie skupiamy się na pacjentach, którzy nie kwalifikują się do terapii modulatorami CFTR, nasza innowacyjna terapia ma potencjał trwałej poprawy funkcji CFTR i modyfikacji przebiegu choroby u wszystkich pacjentów, niezależnie od typu mutacji. Co więcej, możliwe będzie ponowne podanie terapii, jeśli zajdzie taka potrzeba.”

Kierownikiem badań w Wielkiej Brytanii jest prof. Jane Davies z National Heart & Lung Institute na Imperial College London. Profesor Davies zwróciła uwagę na potrzebę alternatywnych metod leczenia dla pacjentów, którzy nie mogą korzystać z modulatorów CFTR:

„Obserwowanie korzyści zdrowotnych wynikających ze stosowania modulatorów CFTR było niezwykle budujące, jednak pacjenci, którzy nie mogą korzystać z tych leków, pilnie potrzebują alternatywnych terapii. W tym badaniu stawiamy milowy krok naprzód, testując terapię genową, która może zapewnić długotrwałą ekspresję CFTR. Jestem wdzięczna pacjentom z mukowiscydozą, którzy poświęcają swój czas na udział w badaniach klinicznych. Bez nich nie byłoby postępu w leczeniu tej choroby.”

Pierwsza faza badania będzie obejmować podawanie uczestnikom różnych dawek terapii w celu oceny jej bezpieczeństwa, tolerancji oraz określenia optymalnej dawki do kolejnych etapów badań. W drugiej fazie badania, w ramach randomizowanego, podwójnie zaślepionego badania kontrolowanego placebo, uczestnicy otrzymają jedną z dwóch wybranych dawek terapii lub placebo. Celem będzie ocena klinicznej skuteczności i bezpieczeństwa leczenia.

Po zakończeniu 24-tygodniowego okresu badania, pacjenci zostaną objęci długoterminową obserwacją w ramach programu LENTICLAIR-ON.

Przewiduje się, że badanie zakończy się na początku 2027 roku. Szczegółowe informacje na temat badania można znaleźć w bazie ClinicalTrials.gov pod numerem NCT06515002.

Nowa terapia genowa stanowi przełomowy krok w leczeniu mukowiscydozy, oferując potencjalnie długotrwałą poprawę funkcji płuc i zmniejszenie liczby zaostrzeń choroby. Jeżeli wyniki badań klinicznych potwierdzą jej skuteczność, może ona stać się rewolucyjnym rozwiązaniem dla tysięcy pacjentów na całym świecie, szczególnie tych, którzy dotąd nie mieli dostępu do skutecznych terapii.