Nowy marker w ocenie ryzyka odrzutu przeszczepu nerki – rola SIRP-alfa

Naukowcy z Uniwersytetu w Pittsburghu zidentyfikowali nowy sposób przewidywania, czy dawca nerki i biorca są dobrze dopasowani do przeszczepu.

Wyniki badania, opublikowanego w Science Translational Medicine, mogą uzupełnić dotychczasowe metody wskazywania pacjentów obarczonych wyższym ryzykiem odrzutu przeszczepionej nerki, a tym samym wyłonić tych, którzy mogą odnieść korzyść z bardziej intensywnej immunosupresji zmniejszającej to ryzyko.

– Marzeniem każdego chirurga transplantologa jest jeden przeszczep na całe życie – podkreśla dr Aravind Cherukuri, profesor nadzwyczajny medycyny, chirurgii i immunologii na Uniwersytecie w Pittsburghu, współdyrektor ds. badań klinicznych w Thomas E. Starzl Transplantation Institute oraz nefrolog w UPMC. – Ten cel nie został jeszcze osiągnięty, ale nawet niewielkie postępy w przedłużaniu życia przeszczepu byłyby ogromnym sukcesem, bo ograniczyłyby zapotrzebowanie na organy i liczbę osób oczekujących na przeszczep.

Obecnie przed przeszczepem nerki lekarze oceniają zgodność dawcy i biorcy głównie na podstawie antygenów zgodności tkankowej HLA. Jak wyjaśnia Cherukuri, HLA to swoisty genetyczny „odcisk palca” przeszczepianego narządu, który pozwala układowi odpornościowemu odróżnić „swoje” od „obcego”. Gdy limfocyty T rozpoznają obce HLA w przeszczepionym narządzie, inicjują odpowiedź immunologiczną prowadzącą do zapalenia, zwłóknienia i ostatecznie niewydolności przeszczepu.

– Dobór pod kątem HLA pozostaje głównym sposobem oceny ryzyka w transplantacji nerek – zaznacza Cherukuri. – Jednak nawet przy dobrej zgodności HLA pacjenci muszą do końca życia przyjmować leki immunosupresyjne, aby zmniejszyć ryzyko odrzutu. Niestety, od lat obserwujemy stagnację w opracowywaniu nowych narzędzi do oceny tego ryzyka i terapii mogących je ograniczyć.

Nowe badanie opisuje nowatorskie narzędzie służące do stratyfikacji ryzyka odrzutu, którym jest receptor błonowy SIRP-alfa obecny na monocytach, czyli komórkach wrodzonego układu odpornościowego.

Praca stanowi rozwinięcie badań z 2017 roku, opublikowanych w Science Immunology przez współautora obecnego badania, dr. Fadiego Lakkisa, dziś profesora w dziale nefrologii na Uniwersytecie Stanforda, które wykazały, że SIRP-alfa odgrywa rolę w odróżnianiu „swojego” od „obcego” u myszy.

Obecnie Cherukuri, Lakkis i ich zespół znaleźli dowody, że podobne niezgodności w zakresie SIRP-alfa u ludzi przyczyniają się do odrzutu przeszczepu, przedwczesnego zwłóknienia i niewydolności przeszczepu. Wskazują też, że zgodność w zakresie SIRP-alfa między dawcami a biorcami może być istotnym narzędziem klinicznym do oceny ryzyka i w przyszłości poprawy wyników transplantacji.

Badacze najpierw wykazali związek między niezgodnością SIRP-alfa a wyższym ryzykiem odrzutu u myszy, a następnie przeanalizowali tysiące ludzkich genomów z publicznych baz danych. Dziesięć najczęstszych wariantów genu SIRP-alfa podzielili na dwie grupy: A i B.

Porównali następnie 455 par dawca-biorca z przeszczepów przeprowadzonych w UPMC i wykazali, że gdy typ SIRP-alfa się nie zgadzał (jeden A, drugi B), ryzyko wczesnego ostrego odrzutu, zwłóknienia i długoterminowych niepowodzeń transplantacji było wyższe niż w parach zgodnych.

Wyniki te potwierdzili w niezależnej grupie 258 par dawca-biorca po przeszczepach nerki z Northwestern University.

Badacze podkreślają, że testowanie SIRP-alfa może być uzupełnieniem, a nie zamiennikiem obecnej praktyki doboru HLA.

– Oznaczanie typu SIRP-alfa może stanowić dodatkowe narzędzie w rękach lekarzy przy ocenie ryzyka odrzutu u pacjentów po przeszczepie – dodaje Cherukuri. – Pozwoliłoby to wskazać podgrupę chorych, którzy mogą odnieść korzyść z bardziej intensywnej immunosupresji. To ekscytujące, bo to krok w stronę spersonalizowanej immunosupresji.

Zespół Cherukuri planuje teraz zbadać, czy terapie celowane na monocyty, takie jak kortykosteroidy, mogą poprawić wyniki transplantacji nerek przy niezgodności SIRP-alfa.

Źródło: Science Translational Medicine, Donor-recipient mismatch at the SIRPA locus adversely affects kidney allograft outcomes
DOI: https://doi.org/10.1126/scitranslmed.ady1135