Wirus poliomyelitis, znany szerzej jako polio, przez wiele stuleci był groźnym wrogiem ludzkości. Choroba ta, która atakuje układ nerwowy, mogła prowadzić do trwałej paraliżu lub nawet śmierci, zwłaszcza wśród dzieci. Dopiero po II wojnie światowej naukowcy zaczęli intensywnie pracować nad rozwiązaniem tej problemu. Jednym z najważniejszych odkrywców, który przyczynił się do zwalczania polio, był amerykański mikrobiolog Jonas Salk .

Wczesne lata badań

Jonas Salk urodził się 28 października 1914 roku w Nowym Jorku w rodzinie żydowskich imigrantów. Już od młodych lat interesował się medycyną i badaniami naukowymi. Po ukończeniu New York University School of Medicine, zamiast wybierać tradycyjną ścieżkę praktyki lekarskiej, postanowił skupić się na badaniach nad wirusami. W latach 40. XX wieku polio było jednym z największych zagrożeń zdrowotnych w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie. W tym czasie liczba zachorowań rosła alarmująco, a choroba była szczególnie groźna dla dzieci.

Salk rozpoczął swoje badania nad polio podczas pracy w Laboratorium Bakteriologicznym Uniwersytetu Pittsburgha. Podstawową metodą walki z wirusami w tamtym okresie były szczepionki “żywe” – takie, które zawierały osłabione formy wirusa, co powodowało rozwój odporności bez pełnego przebiegu choroby. Salk jednak wybrał inny podejście. Postawił na szczepionkę “zabite”, czyli taką, która zawierała martwe wirusy, które nie mogły wywołać choroby, ale pobudzały organizm do produkcji przeciwciał.

Odkrycie szczepionki

Prace nad nową szczepionką trwały kilka lat. Salk i jego zespół musieli rozwiązać wiele problemów technicznych, m.in. znaleźć sposób na efektywne niszczenie wirusa, aby nie uszkodzić jego struktury białkowej, która jest kluczowa w wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej. W końcu, w 1952 roku, udało się stworzyć pierwszą próbkę szczepionki. Była to ogromna nadzieja dla milionów osób, które cierpiały na polio lub bały się jej.

Kolejnym krokiem było przeprowadzenie szeroko zakrojonych testów klinicznych. W 1954 roku rozpoczęto największe w historii badanie szczepionki, w którym wzięło udział ponad 1,8 miliona dzieci. Wyniki były spektakularne – szczepionka okazała się bardzo skuteczna, a ryzyko poważnych skutków ubocznych było minimalne. Wyniki te potwierdziły, że Salkowi udało się stworzyć narzędzie, które może zmienić oblicze walki z polio.

Rewolucja w medycynie

W 1955 roku wyniki badań zostały ogłoszone publicznie. To był moment historyczny – Jonas Salk stał się bohaterem narodowym. Wiele osób uważa go za człowieka, który uratował miliony dzieci przed chorobą. Szczepionka Salka została szybko wprowadzona do powszechnego użytku i w ciągu kilku lat liczba zachorowań na polio gwałtownie spadła.

Jednak warto wspomnieć, że Salk nigdy nie zgłosił patentu na swoją szczepionkę. Kiedy mu zadano pytanie o to, kto posiadał prawo do tej innowacji, odpowiedział: „Chciałbym, żeby to była własność ludzkości”. Dla wielu to była kolejna forma jego heroizmu – oddanie wynalazku społeczeństwu bez żądania korzyści osobistych.

Dalsze losy szczepionki i walka z polio

Choć szczepionka Salka była rewolucyjna, w późniejszym czasie pojawiły się inne metody walki z polio. W 1961 roku Albert Sabin opracował szczepionkę doustną (OPV), która również okazała się bardzo skuteczna i łatwiejsza w administrowaniu. Obie szczepionki – zarówno ta zaproponowana przez Salka, jak i przez Sabina – odegrały kluczową rolę w globalnym programie eliminacji polio.

Dzięki międzynarodowym wysiłkom, w tym kampaniom WHO, UNICEF i Rotary International, liczba zachorowań na polio spadła drastycznie. W 2023 roku polio pozostało aktywne jedynie w kilku krajach, głównie w Azji Południowej i Afryce, a świat zbliża się do kompletnego wyeliminowania tej choroby.

Dziedzictwo Jonasa Salka

Jonas Salk zmarł 23 czerwca 1995 roku, ale jego wkład w medycynę pozostaje niezapomniany. Jego szczepionka przeciwko polio stała się symbolem nadziei i postępu naukowego. Dzięki jego pracy miliony dzieci uniknęły paraliżu i cierpień, a całe pokolenia mogą dziś żyć bez strachu przed tą chorobą.

Salk pozostawił także długoterminowe dziedzictwo w postaci Instytutu Biologicznego imienia Jonasa Salka w La Jolla w Kalifornii, który powstał w 1960 roku. Jest to placówka badawcza, która kontynuuje prace nad rozwiązywaniem największych wyzwań medycznych naszego czasu.

Hilary Koprowski i jego wkład w walkę z polio

Kiedy wspominamy o zwalczaniu polio, często słychać nazwisko Jonasa Salka, który stworzył pierwszą skuteczną szczepionkę iniekcyjną przeciwko tej chorobie. Jednak nie można pominąć roli innego naukowca – profesora Hilarego Koprowskiego, który również odegrał kluczową rolę w badaniach nad szczepionką przeciwko polio. Koprowski opracował pierwszą szczepionkę doustną, która była przyczynkiem do dalszych badań i ostatecznie doprowadziła do rozwoju szczepionki Sabina.

Wczesne lata życia i kariera

Hilary Koprowski urodził się 5 grudnia 1916 roku w Warszawie. Był synem lekarza i pianistki. Już jako młody człowiek wykazywał duże zdolności intelektualne oraz pasję do muzyki i nauki. Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie kontynuował badania naukowe w Belgii. Tam rozpoczął pracę nad wirusami, co zapoczątkowało jego wieloletnią karierę w dziedzinie mikrobiologii i wirusologii.

W czasie II wojny światowej Koprowski opuścił Europę i przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie podjął pracę naukową w Laboratorium Bakteriologicznym Lederle w Pearl River w stanie Nowy Jork. Tam rozpoczął swoje badania nad polio, które miały ogromne znaczenie dla globalnej walki z tą chorobą.

Odkrycie szczepionki Koprowskiego

Pod koniec lat 40. XX wieku Koprowski, podobnie jak Jonas Salk, pracował nad stworzeniem szczepionki przeciwko polio. Jednak Koprowski postawił na inne podejście niż Salk. Podczas gdy Salk tworzył szczepionkę iniekcyjną zawierającą martwe wirusy, Koprowski eksperymentował ze szczepionką zawierającą osłabione żywe wirusy. W 1950 roku Koprowski ogłosił sukces – udało mu się stworzyć szczepionkę doustną, która była bezpieczna i skuteczna w zwalczaniu polio.

Jego szczepionka została testowana po raz pierwszy na dzieciach w zakładzie psychiatrycznym w Nowym Jorku, a później na więźniach w stanach Pensylwania i New Jersey. Wyniki były obiecujące – szczepionka okazała się skuteczna w pobudzaniu odporności bez poważnych skutków ubocznych. Koprowski był pierwszym naukowcem, który pokazał, że szczepionka doustna może być skuteczna w walce z polio.

Szczepionka Koprowskiego vs. Szczepionka Sabina

Choć Koprowski dokonał przełomowego odkrycia, to jego szczepionka nie została szeroko wprowadzona do użytku publicznego. Głównym powodem było to, że jego badania były mniej znane i mniej promowane niż te prowadzone przez Jonasa Salka. Dodatkowo, Koprowski nie przeprowadził tak szerokiej kampanii marketingowej jak Salk, co spowodowało, że jego wkład został w pewnym stopniu niedoceniony.

Później, w 1961 roku, Albert Sabin opracował własną szczepionkę doustną, która była podobna do tej stworzonej przez Koprowskiego. Sabinowi udało się przeprowadzić szersze badania kliniczne i uzyskać wsparcie organizacji międzynarodowych, takich jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Jego szczepionka stała się standardem w wielu krajach na całym świecie, zwłaszcza w krajach rozwijających się, gdzie łatwiejsza administracja doustna była kluczowa.

Dziedzictwo Koprowskiego

Mimo że szczepionka Koprowskiego nie została szeroko przyjęta, jej wpływ na późniejsze badania nad polio był ogromny. Prace Koprowskiego inspirowały Albera Sabina do dalszych badań nad szczepionkami doustnymi, co ostatecznie doprowadziło do stworzenia szczepionki, która jest używana do dziś w wielu krajach na całym świecie.

Poza pracami nad polio Koprowski był także pionierem w badaniach nad wirusem HIV i chorobami neurodegeneracyjnymi. Jego wkład w medycynę i biologię jest nieoceniony. Koprowski zmarł 11 kwietnia 2013 roku w wieku 96 lat, ale jego dorobek naukowy pozostaje inspiracją dla kolejnych pokoleń naukowców.

Hilary Koprowski, choć często niedoceniany w porównaniu z Jonasem Salkiem i Albertem Sabinem, odegrał kluczową rolę w walce z polio. Jego odkrycie doustnej szczepionki było przełomowe i otworzyło drogę do dalszych badań, które doprowadziły do stworzenia szczepionki Sabina. Koprowski był geniuszem naukowym, którego prace pomogły milionom ludzi na całym świecie uniknąć cierpień związanych z polio. Jego wkład w medycynę i biologię będzie pamiętany i doceniany przez kolejne pokolenia naukowców i lekarzy.