Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC) to przewlekła, zapalna choroba dróg żółciowych, w której przewlekłe zapalenie oraz włóknienie prowadzą do ich zwężenia, a w konsekwencji do niewydolności wątroby. Obecnie nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe PSC, a przeszczepienie wątroby stanowi jedyną opcję terapeutyczną w zaawansowanych stadiach choroby. Mimo że PSC to rzadka jednostka chorobowa, w Europie Północnej i USA odpowiada za 10–15% wszystkich przeszczepień wątroby. Choroba wiąże się z dużym obciążeniem dla pacjentów i systemu opieki zdrowotnej. 60–80% chorych cierpi jednocześnie na nieswoiste zapalenie jelit. Przyczyny PSC pozostają niejasne, choć coraz częściej wskazuje się na czynniki genetyczne oraz nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego.
Naukowcy z klastra doskonałości „Precision Medicine in Chronic Inflammation” (PMI) w Kilonii wykazali, że u osób z PSC występuje nasilona odpowiedź immunologiczna przeciwko wirusowi Epsteina-Barr (EBV). Może to sugerować związek między reaktywacją EBV a rozwojem PSC. Wyniki badań zostały opublikowane w renomowanym czasopiśmie Nature Medicine.
Szczegółowe analizy molekularne i statystyczne
Zespół badawczy przeanalizował układ odpornościowy pacjentów z PSC i osób zdrowych, koncentrując się na limfocytach T i B. Limfocyty T posiadają receptory TCR, rozpoznające struktury patogenów prezentowane przez antygeny HLA. Badacze zastosowali nowoczesne metody sekwencjonowania i przeanalizowali próbki krwi od ponad 500 pacjentów z PSC oraz ponad 900 zdrowych osób. Wykryli, że niektóre receptory TCR występowały częściej u chorych na PSC.
Porównując sekwencje TCR z bazami danych, zidentyfikowali receptory wiążące białka EBV. „Grupa TCR, którą częściej znajdowaliśmy u pacjentów z PSC, wiąże się z białkami wirusa Epsteina-Barr” – wyjaśnia dr Hesham ElAbd z Instytutu Biologii Molekularnej w Klinice (IKMB) Uniwersytetu w Kilonii i Szpitala Uniwersyteckiego w Szlezwiku-Holsztynie.
Potwierdzenie również na poziomie limfocytów B
Aby potwierdzić wyniki, naukowcy przeanalizowali także odpowiedzi limfocytów B, które produkują przeciwciała. Zastosowali technikę PhIP-Seq do analizy specyficzności przeciwciał. Odkryli, że u pacjentów z PSC odpowiedź immunologiczna na antygeny EBV była silniejsza niż u osób zdrowych również na poziomie przeciwciał.
EBV w stanie reaktywacji u pacjentów z PSC
Większość populacji (ponad 95%) jest zakażona EBV, a u niektórych prowadzi to do mononukleozy zakaźnej. Po zakażeniu wirus pozostaje w stanie latencji, ale może się reaktywować. „Nasze analizy wskazują, że u osób z PSC EBV znajduje się w stanie reaktywacji, co może mieć wpływ na rozwój choroby” – tłumaczy ElAbd. Podobne związki wykazano wcześniej w reumatoidalnym zapaleniu stawów, stwardnieniu rozsianym i toczniu.
Potwierdzenie w danych populacyjnych
Wyniki potwierdzono również w analizie amerykańskich danych zdrowotnych ponad 116 milionów osób. Dane epidemiologiczne potwierdziły związek między mononukleozą zakaźną a rozwojem PSC.
„Obserwujemy korelację między wirusem a chorobą, ale nie można jeszcze mówić o związku przyczynowym” – podkreśla prof. Andre Franke, współautor badania i dyrektor IKMB. Dalsze badania mają na celu ustalenie, w jaki sposób EBV wpływa na rozwój PSC. Naukowcy znaleźli również wstępne dowody na to, że osoby, które zachorowały na PSC lub stwardnienie rozsiane po infekcji EBV, przebyły mononukleozę w późniejszym wieku niż przeciętnie – co może oznaczać, że wcześniejsza ekspozycja na EBV jest korzystna.
Badanie zrealizowano we współpracy z ośrodkami z Oslo, Wiednia, Bazylei oraz Hamburga.
Źródło: Exzellenzcluster Präzisionsmedizin für chronische Entzündungserkrankungen
