Nie każdy tłuszcz w organizmie jest jednakowy pod względem wpływu na zdrowie i proces odchudzania. Podskórny tłuszcz, znajdujący się tuż pod skórą, może być neutralny, a nawet korzystny. Natomiast tłuszcz trzewny, otaczający kluczowe narządy wewnętrzne, takie jak wątroba, trzustka i jelita, jest powiązany z podwyższonym ryzykiem chorób serca, cukrzycy oraz przewlekłego stanu zapalnego.
Tłuszcz trzewny różni się od tłuszczu podskórnego nie tylko lokalizacją, ale także aktywnością metaboliczną. Jest on bardzo aktywny metabolicznie i sprzyja insulinooporności, stanom zapalnym oraz chorobom sercowo-naczyniowym. W przeciwieństwie do niego, tłuszcz podskórny pełni funkcję rezerwy energetycznej i w niektórych przypadkach może nawet wykazywać właściwości ochronne. Badania pokazują, że tłuszcz trzewny wydziela większe ilości wolnych kwasów tłuszczowych i cytokin prozapalnych, wpływając na metabolizm wątroby i stan zapalny całego organizmu.
Czy ważniejsza jest ilość czy proporcje tłuszczu trzewnego?
Interesującym faktem jest to, że osoby o tym samym BMI mogą mieć zupełnie różne ilości i rozmieszczenie tłuszczu trzewnego. Niektórzy mają wysoką absolutną ilość tłuszczu trzewnego, podczas gdy u innych jego udział procentowy względem całkowitego tłuszczu brzusznego jest wysoki. To rodzi istotne pytanie: czy w procesie odchudzania kluczowe znaczenie ma redukcja całkowitej ilości tłuszczu trzewnego, czy ważniejsza jest zmiana jego proporcji?
Według prof. Iris Shai z Uniwersytetu Ben Guriona w Negewie, adiunktki w Harvard T.H. Chan School of Public Health i honorowej profesor na Uniwersytecie w Lipsku, wyniki badań podważają tradycyjne podejście do oceny redukcji masy ciała jako jedynie liczbowej wartości. Jak zaznacza:
„Dla klinicystów, dietetyków i naukowców te wyniki oferują nową perspektywę oceny sukcesu w odchudzaniu – liczy się nie tylko ilość utraconego tłuszczu, ale także jego rodzaj oraz wpływ na zdrowie metaboliczne.”
Hadar Klein, RD MSc, doktorantka i główna autorka badania, podkreśla, że różnice w rozmieszczeniu tłuszczu mają istotne znaczenie w ocenie ryzyka kardiometabolicznego:
„Dwie osoby o tym samym BMI mogą mieć zupełnie różne ryzyko metaboliczne w zależności od ilości i proporcji tłuszczu trzewnego.”
Dr Hila Zelicha, RD PhD, współautorka badania, zwraca uwagę na konieczność dostosowywania strategii odchudzania do indywidualnych wzorców dystrybucji tłuszczu:
„Zrozumienie dynamiki tłuszczu trzewnego może prowadzić do skuteczniejszych interwencji. Osoby z wysoką proporcją tłuszczu trzewnego mogą odnosić większe korzyści z określonych diet i programów ćwiczeń niż te, które mają dużą ilość tłuszczu trzewnego w ujęciu bezwzględnym.”
Przejście od prostych miar masy ciała do podejścia spersonalizowanego
Przez dekady BMI i całkowita redukcja masy ciała były głównymi wskaźnikami poprawy zdrowia. Jednak badania wskazują, że konieczne jest bardziej indywidualne podejście do oceny zdrowia metabolicznego. Medycyna precyzyjna, uwzględniająca czynniki genetyczne, metaboliczne i styl życia pacjenta, może znacząco zwiększyć skuteczność strategii dietetycznych i treningowych.
Identyfikacja osób z wysoką proporcją tłuszczu trzewnego, pomimo niskiego BMI, może pomóc w zapobieganiu cukrzycy, chorobom serca i zespołowi metabolicznemu. Przyszłe badania powinny skupić się na udoskonaleniu narzędzi klinicznych do rozpoznawania i leczenia pacjentów z wysokim ryzykiem metabolicznym, co pozwoli na odejście od tradycyjnego podejścia opartego wyłącznie na masie ciała.
Badanie kliniczne: co wykazano?
W przełomowym badaniu opublikowanym w BMC Medicine naukowcy przeanalizowali dane z dwóch 18-miesięcznych randomizowanych badań klinicznych (DIRECT-PLUS i CENTRAL), obejmujących 572 uczestników przed i po interwencji dietetycznej. To jedno z największych badań MRI dotyczących redukcji masy ciała. Zaawansowane technologie obrazowania pozwoliły na precyzyjne pomiary zmian zarówno w ilości, jak i proporcji tłuszczu trzewnego względem całkowitego tłuszczu brzusznego, co dostarczyło nowych informacji o wpływie tłuszczu trzewnego na zdrowie kardiometaboliczne.
Przed utratą wagi: co ma największe znaczenie?
Jeszcze przed redukcją masy ciała naukowcy odkryli, że proporcja tłuszczu trzewnego względem całkowitego tłuszczu brzusznego jest silniejszym predyktorem wysokiego poziomu trójglicerydów – kluczowego markera zaburzeń metabolicznych. Natomiast całkowita ilość tłuszczu trzewnego była bardziej związana z przewlekłym stanem zapalnym i regulacją poziomu cukru we krwi, co ma kluczowe znaczenie w kontekście ryzyka cukrzycy.
Podczas odchudzania: jak różne typy utraty tłuszczu wpływają na zdrowie?
W ciągu 18 miesięcy uczestnicy badania stracili średnio 22,5% całkowitego tłuszczu trzewnego. Jednak redukcja tłuszczu trzewnego miała różne skutki zdrowotne. Zarówno zmniejszenie jego ilości bezwzględnej, jak i redukcja proporcjonalna przyczyniły się do poprawy poziomu trójglicerydów, regulacji glukozy i funkcji wątroby. Redukcja bezwzględnej ilości tłuszczu trzewnego była jednak silniej związana ze spadkiem poziomu leptyny i insulinooporności, co jest kluczowe w zapobieganiu chorobom metabolicznym.
Badanie zostało przeprowadzone na Uniwersytecie Ben Guriona w Negewie we współpracy z naukowcami z Harvardu, Lipska i Tulane oraz przy udziale Dimona Nuclear Research Center i Soroka University Medical Center. Projekt był finansowany przez Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), izraelskie Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Nauki i Technologii oraz California Walnuts Commission. Żaden z fundatorów nie miał wpływu na projektowanie, realizację ani analizę badania.
Źródło: BMC Medicine, Ben-Gurion University of the Negev
