Różnice między wsią a miastem w stylu życia i zdrowiu przedszkolaków

Nowe badania zaprezentowane podczas Europejskiego Kongresu Otyłości (ECO), który odbywa się w dniach 11–14 maja w Maladze (Hiszpania), ujawniają, że dzieci w wieku 3–4 lat mieszkające na obszarach wiejskich częściej mają nadwagę i otyłość brzuszną (czyli nadmiar tłuszczu w okolicy talii), a także spędzają więcej czasu przed ekranami niż ich rówieśnicy z miast.

„Nasze wyniki ujawniają wyraźne różnice w zakresie aktywności fizycznej, czasu spędzanego przed ekranem i snu w kontekście nadwagi i otyłości brzusznej w środowiskach miejskich i wiejskich. Sugeruje to, że strategie uniwersalne, mające na celu walkę z otyłością wśród małych dzieci, prawdopodobnie nie będą skuteczne” – mówi główna autorka badania, doktorantka Karoliina Uusitalo z Folkhälsan Research Center i Uniwersytetu Helsińskiego w Finlandii.

Otyłość w Europie – alarmujące dane

Według danych WHO, około 1 na 3 dzieci w Regionie Europejskim cierpi na nadwagę lub otyłość. Do 2035 roku przewiduje się, że w Europie będzie żyło 17 milionów chłopców i 11 milionów dziewcząt (w wieku 5–19 lat) z otyłością. Kluczowe znaczenie ma więc identyfikacja dzieci najbardziej zagrożonych oraz czynników środowiskowych i geograficznych, które zwiększają to ryzyko.

Choć wiadomo, że niedostateczna aktywność fizyczna, nadmierne siedzenie (np. przed ekranem) i słaba jakość snu to potencjalne czynniki ryzyka otyłości, dowody w przypadku małych dzieci są niespójne i zazwyczaj opierają się na BMI. BMI nie uwzględnia jednak rozkładu tłuszczu i masy mięśniowej, co może prowadzić do zniekształcenia rzeczywistego obrazu stanu zdrowia dziecka.

Badanie SUNRISE Finland

Aby pogłębić wiedzę w tym zakresie, badacze analizowali różnice między dziećmi mieszkającymi na obszarach wiejskich i miejskich w zakresie zachowań ruchowych (aktywność fizyczna, czas siedzenia, sen, czas przed ekranem) oraz wskaźników otłuszczenia ciała (BMI i stosunek obwodu talii do wzrostu – WHtR).

W badaniu SUNRISE Finland, będącym częścią globalnego projektu SUNRISE, wzięło udział 1080 dzieci w wieku 3–4 lat (46% dziewczynek) mieszkających zarówno w miastach (57%), jak i na wsi (43%). W latach 2022–2023 dzieci nosiły przez tydzień akcelerometry ActiGraph na biodrach, a rodzice raportowali czas snu, korzystania z ekranów oraz częstość spożywania słodkich napojów i niezdrowych przekąsek.

Pomiaru wzrostu, masy ciała i obwodu talii dokonywali badacze, obliczając BMI i WHtR. Otyłość brzuszna była definiowana jako WHtR ≥ 0,55.

Wyniki: więcej nadwagi, otyłości brzusznej i ekranów na wsi

Po uwzględnieniu zmiennych zakłócających (wiek, płeć, poziom wykształcenia w domu, dieta itp.) badanie wykazało, że:

• 24% dzieci na wsi miało nadwagę lub otyłość, w porównaniu do 16% dzieci z miast.
• 19% dzieci wiejskich miało otyłość brzuszną, wobec 13% miejskich.
• Dzieci na wsi spały średnio 11 godz. 19 min dziennie, podczas gdy dzieci z miast – 11 godz. 11 min.
• Średni czas przed ekranem wynosił 1 godz. 26 min u dzieci ze wsi i 1 godz. 14 min u dzieci z miast.

Aktywność fizyczna a otyłość – zaskakujące zależności

Wyższa umiarkowana i intensywna aktywność fizyczna (np. bieganie, energiczna zabawa) w miastach oraz wyższa lekka aktywność (np. spokojna zabawa) na wsi były powiązane z wyższym ryzykiem nadwagi (na podstawie BMI), ale nie z otyłością brzuszną (na podstawie WHtR). Może to sugerować, że WHtR lepiej odzwierciedla rzeczywistą ilość tkanki tłuszczowej niż BMI, które nie odróżnia tłuszczu od masy mięśniowej.

Jedynie na obszarach wiejskich większy czas spędzany przed ekranem był powiązany zarówno z wyższym BMI, jak i z otyłością brzuszną.

Wnioski i ograniczenia

Dr Elina Engberg, współautorka badania, zauważa: „Silniejsze powiązanie między czasem ekranowym a wskaźnikami otłuszczenia na obszarach wiejskich może częściowo wynikać z wyższego czasu ekranowego obserwowanego u tych dzieci, choć w miastach istotniejszą rolę mogą odgrywać inne czynniki.”

Podkreśla również potrzebę lokalnych, rodzinno-społecznych strategii prewencyjnych, dostosowanych do warunków życia, aby zmniejszyć ryzyko otyłości wśród dzieci wiejskich.

Choć badanie ma charakter przekrojowy i nie można wyciągać wniosków przyczynowo-skutkowych, to jego mocną stroną jest duża liczba uczestników oraz użycie obiektywnych pomiarów masy ciała, wzrostu, obwodu talii i aktywności fizycznej. Ograniczenia obejmują subiektywną ocenę czasu snu i ekranowego przez rodziców oraz możliwość odwrotnej zależności przyczynowej.

Źródło: European Association for the Study of Obesity