Mężczyźni z wysokim ryzykiem chorób układu krążenia doświadczają pogorszenia zdrowia mózgu 10 lat wcześniej niż kobiety
Mężczyźni z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, w tym otyłością, są narażeni na pogorszenie zdrowia mózgu dekadę wcześniej – w wieku od połowy lat 50. do połowy lat 70. niż podobnie dotknięte kobiety, które są najbardziej podatne na choroby w wieku od połowy lat 60. do połowy lat 70.
Najbardziej wrażliwe regiony mózgu to te zaangażowane w przetwarzanie informacji słuchowych, aspekty percepcji wzrokowej, przetwarzanie emocjonalne i pamięć, przy czym szkodliwe skutki są tak samo widoczne u osób, które nie były nosicielami genu wysokiego ryzyka APOE ε4, jak i u tych, które go posiadały.
Oczywiste jest, że czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takie jak cukrzyca typu 2, otyłość, wysokie ciśnienie krwi i palenie tytoniu są związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju demencji.
Naukowcy twierdzą jednak, że nie jest jasne, kiedy może być najlepszy czas na interwencję za pomocą odpowiedniego leczenia w celu powstrzymania związanej z tym neurodegeneracji i czy czas ten może różnić się w zależności od płci.
Aby dokładniej zbadać tę kwestię, wykorzystali 34 425 uczestników brytyjskiego Biobanku, z których wszyscy mieli zarówno skany jamy brzusznej, jak i mózgu. Ich średni wiek wynosił 63 lata, ale wahał się od 45 do 82 lat.
Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oceniono za pomocą skali ryzyka Framingham, która opiera się na: wieku; poziomach lipidów we krwi; skurczowym ciśnieniu krwi – maksymalnym ciśnieniu tętniczym wywieranym, gdy serce kurczy się i pompuje krew, reprezentowanym przez pierwszą wyższą liczbę w odczycie – lekach na ciśnienie krwi; paleniu tytoniu; i cukrzycy.
Dodatkowo, zmiany w strukturze i objętości mózgu zostały zarejestrowane przy użyciu techniki neuroobrazowania zwanej morfometrią opartą na wokselach (VBM) w celu zidentyfikowania wpływu ryzyka sercowo-naczyniowego, tłuszczu brzusznego i tłuszczu otaczającego narządy ciała (trzewna tkanka tłuszczowa) na neurodegenerację mózgu.
Analiza danych wykazała, że wyższe poziomy tłuszczu brzusznego i trzewnej tkanki tłuszczowej były związane z mniejszą objętością istoty szarej mózgu zarówno u mężczyzn, jak i kobiet.
Dane ujawniły, że najsilniejszy wpływ ryzyka sercowo-naczyniowego i otyłości na neurodegenerację mózgu wystąpił dekadę wcześniej u mężczyzn niż u kobiet i utrzymywał się przez dwie dekady. Efekty były również silniejsze u mężczyzn niż u kobiet.
Mężczyźni byli najbardziej podatni na szkodliwe skutki w wieku od 55 do 74 lat, podczas gdy kobiety były najbardziej podatne w wieku od 65 do 74 lat.
Wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe i otyłość predysponowały do stopniowej utraty objętości mózgu w ciągu kilku dziesięcioleci, występując w krzywej w kształcie dzwonu w czasie, z podatnością niższą w młodszym (poniżej 55 lat) i starszym wieku (75+), chociaż w tych grupach wiekowych było stosunkowo niewielu uczestników obu płci, zauważają naukowcy.
Co ważne, związki te utrzymywały się niezależnie od tego, czy osoby dotknięte chorobą były nosicielami genu APOE ε4 wysokiego ryzyka.
Najbardziej wrażliwymi regionami mózgu były płaty skroniowe, zlokalizowane w korze mózgowej, zewnętrznej powierzchni mózgu. Regiony te są zaangażowane w przetwarzanie informacji słuchowych, wizualnych i emocjonalnych oraz pamięć – regiony dotknięte na wczesnym etapie rozwoju demencji.
„Szkodliwy wpływ ryzyka sercowo-naczyniowego był szeroko rozpowszechniony w regionach korowych, podkreślając, w jaki sposób ryzyko sercowo-naczyniowe może upośledzać szereg funkcji poznawczych” – zauważają naukowcy.
„Dlatego też modyfikowalne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym otyłość, zasługują na szczególną uwagę w leczeniu/zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym, w tym chorobie Alzheimera” – dodają.
„Podkreśla to znaczenie agresywnego ukierunkowania czynników ryzyka sercowo-naczyniowego przed 55 rokiem życia w celu zapobiegania neurodegeneracji i chorobie Alzheimera, oprócz korzyści wynikających z zapobiegania innym zdarzeniom sercowo-naczyniowym, takim jak zawał mięśnia sercowego [atak serca] i udar mózgu” – podkreślają.
„Jedną z takich możliwości może być zmiana przeznaczenia środków stosowanych w leczeniu otyłości i cukrzycy typu 2 do leczenia choroby Alzheimera” – sugerują, dodając, że inne leki stosowane w leczeniu chorób układu krążenia również okazały się obiecujące.
Jest to badanie obserwacyjne, więc nie można wyciągać jednoznacznych wniosków na temat przyczyny i skutku. Naukowcy przyznają się do różnych ograniczeń swoich odkryć, w tym do tego, że UK Biobank nie rejestrował konkretnych biomarkerów choroby Alzheimera.
Zanik czołowych, ciemieniowych i skroniowych obszarów mózgu jest również typowy dla normalnego starzenia się, co utrudnia precyzyjne rozróżnienie między wpływem ryzyka sercowo-naczyniowego na ogólne procesy starzenia się a ryzykiem określonych chorób neurodegeneracyjnych – dodają.
Wyjaśniają jednak, że istnieją wiarygodne biologiczne wyjaśnienia obserwowanego uszkodzenia neuronów. Obejmują one stan zapalny, centralną leptynę i insulinooporność, a także uszkodzenie bariery krew-mózg.
I podsumowują: „Ukierunkowanie na ryzyko sercowo-naczyniowe i otyłość dekadę wcześniej u mężczyzn niż u kobiet może być niezbędne dla osiągnięcia przez potencjalnych kandydatów korzyści terapeutycznych w zapobieganiu neurodegeneracji i pogorszeniu funkcji poznawczych”.
Źródło: Journal of Neurology Neurosurgery & Psychiatry
DOI: 10.1136/jnnp-2024-333675
