
Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi a jakość snu.
Zaburzenia snu u pacjentów z MASLD: nowe dowody naukowe
Częstość występowania MASLD (stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi) gwałtownie rośnie w większości regionów świata, napędzana wzrostem otyłości i siedzącego trybu życia. MASLD (wcześniej znana jako niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby NAFLD) jest już najczęstszą chorobą wątroby – dotyka 30% dorosłych oraz od 7% do 14% dzieci i młodzieży, a przewiduje się, że do 2040 roku częstość ta wzrośnie do ponad 55% dorosłych. Osoby z MASLD są bardziej narażone na cukrzycę, raka wątrobowokomórkowego, nowotwory niezwiązane z wątrobą, przewlekłą chorobę nerek, utratę masy mięśniowej związanej z wiekiem i choroby układu krążenia.
Wcześniejsze badania sugerowały związek pomiędzy zaburzeniami zegara okołodobowego i cyklu snu a rozwojem MASLD. Jednak Amerykańska Akademia Medycyny Snu zaleciła stosowanie obiektywnych metod – zamiast subiektywnych, takich jak kwestionariusze dotyczące snu – w celu udowodnienia tego hipotetycznego związku między zaburzeniami snu, rytmem okołodobowym, MASLD i MASH. MASH jest cięższą formą MASLD, w której wątroba zostaje uszkodzona przez stan zapalny i bliznowacenie tkanek, spowodowane nieprawidłowym gromadzeniem się tłuszczu.
„Po raz pierwszy pokazujemy za pomocą obiektywnej metody, jaką jest całodobowa aktygrafia, że rytm snu i czuwania u pacjentów z MASLD rzeczywiście różni się od rytmu u zdrowych osób: pacjenci z MASLD wykazują znaczną fragmentację snu nocnego spowodowaną częstymi przebudzeniami i zwiększoną czujnością,” powiedziała dr Sofia Schaeffer, badaczka z Uniwersytetu w Bazylei i Uniwersyteckiego Centrum Chorób Przewodu Pokarmowego i Wątroby w Bazylei, główna autorka nowego badania opublikowanego w Frontiers in Network Physiology.
Aktygrafia polega na śledzeniu aktywności ruchowej za pomocą czujnika noszonego na nadgarstku.
Bezsenne noce
W latach 2019–2021 dr Schaeffer i jej współpracownicy zrekrutowali 46 dorosłych kobiet i mężczyzn zdiagnozowanych z MASLD, MASH lub MASH z marskością. Dla porównania zebrano także ośmiu pacjentów z marskością wątroby niezwiązaną z MASH oraz drugą grupę kontrolną złożoną z 16 zdrowych ochotników dopasowanych wiekowo. Każdemu uczestnikowi badania założono aktygraf, który noszono przez całą dobę, rejestrując poziom światła, aktywność fizyczną i temperaturę ciała.
Uczestnicy odwiedzali klinikę jako pacjenci ambulatoryjni na początku, w środku i na końcu czterotygodniowego okresu obserwacji. Zarówno na początku, jak i na końcu tego okresu, przeprowadzano badania kliniczne, ankiety dotyczące nawyków snu oraz wymagano prowadzenia dzienników snu.
Wszyscy pacjenci z MASLD byli otyli, a 80% miało zespół metaboliczny. W porównaniu ze zdrowymi uczestnikami pacjenci z MASLD mieli wyższe poziomy trójglicerydów, glukozy na czczo i insuliny we krwi, ale niższe poziomy całkowitego cholesterolu, „złego” cholesterolu LDL i „dobrego” cholesterolu HDL.
Nagłe przebudzenia
Pomiar aktygrafią nie wykazał różnic między pacjentami z MASLD a zdrowymi osobami w zakresie długości snu lub czasu spędzonego w łóżku.
Jednak istotnym odkryciem było to, że pacjenci z MASLD budzili się w nocy o 55% częściej, a czas ich czuwania po zaśnięciu był o 113% dłuższy w porównaniu ze zdrowymi osobami. Pacjenci z MASLD częściej spali także w ciągu dnia. Podobnie zaburzone wzorce snu zaobserwowano u pacjentów z MASH, MASH z marskością oraz marskością niezwiązaną z MASH.
Subiektywnie pacjenci z MASLD zgłaszali w ankietach, że ich sen był zakłócony i mało efektywny, a także krótszy i opóźniony w rozpoczęciu. W dziennikach snu 32% pacjentów z MASLD wskazało, że ich zaburzenia snu były spowodowane stresem psychicznym, w porównaniu do jedynie 6% zdrowych uczestników.
„Na podstawie naszych danych wyciągnęliśmy wniosek, że fragmentacja snu odgrywa rolę w patogenezie MASLD u ludzi. Nadal jednak nie wiadomo, czy to MASLD powoduje zaburzenia snu, czy odwrotnie,” powiedziała dr Schaeffer.
„Mechanizm leżący u podstaw prawdopodobnie obejmuje czynniki genetyczne, środowiskowe oraz aktywację odpowiedzi immunologicznych – ostatecznie napędzanych przez otyłość i zespół metaboliczny.”
Dr Schaeffer i jej współpracownicy próbowali poprawić jakość snu uczestników poprzez jednorazową edukacyjną sesję higieny snu, przeprowadzoną w połowie badania. W trakcie tej sesji pacjenci poznali praktyczne środki poprawy nawyków związanych ze snem. Wyniki wykazały jednak, że sesja nie wpłynęła na jakość ani ilość snu mierzonych zarówno aktygrafią, jak i subiektywnie.
„Jednorazowa sesja higieny snu nie wystarczyła, aby trwale wpłynąć na rytm okołodobowy zarówno u pacjentów z MASLD, jak i u zdrowych uczestników. Przyszłe badania powinny zbadać możliwość zastosowania stałego doradztwa dotyczącego snu lub interwencji, takich jak terapia światłem w połączeniu z innymi zmianami stylu życia, w celu poprawy cyklu snu i czuwania u pacjentów z MASLD,” zalecała dr Christine Bernsmeier, profesor Uniwersytetu w Bazylei i starsza autorka badania.
Źródło: Frontiers in Network Physiology