Światowy Dzień HPV: Zaszczepienie przeciw HPV jest korzystne także po 18. roku życia
Najlepszy czas na szczepienie przeciwko wirusom brodawczaka ludzkiego (HPV) to okres między 9. a 14. rokiem życia, jeszcze przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Mimo to wskaźniki szczepień w Niemczech nadal są zbyt niskie. Pełną ochronę przeciw HPV posiada jedynie połowa dziewcząt i około jedna trzecia chłopców. Szczepionka chroni nie tylko przed kłykcinami kończystymi, ale także przed rakiem szyjki macicy, odbytu oraz nowotworami głowy i szyi. Osoby powyżej 18. roku życia, które nie zostały jeszcze zaszczepione przeciwko HPV, również mogą skorzystać z tej ochrony.
Skuteczne i bezpieczne szczepionki przeciwko HPV są dostępne od 2007 roku, kiedy Stała Komisja ds. Szczepień (STIKO) po raz pierwszy zaleciła szczepienie dziewcząt. Od 2018 roku zalecenie to dotyczy również chłopców. Ryzyko zakażenia HPV utrzymuje się przez całe życie, a szczepienie w wieku dorosłym nadal zapewnia pewien poziom ochrony. Z okazji Światowego Dnia HPV, przypadającego na 4 marca 2025 roku, Niemieckie Towarzystwo Dermatologiczne (DDG) oraz Niemieckie Towarzystwo ds. Infekcji Przenoszonych Drogą Płciową (DSTIG) zwracają uwagę na konieczność zwiększenia świadomości na temat tej profilaktyki.
Ponieważ wirusy HPV przenoszone są drogą płciową, STIKO rekomenduje wczesne szczepienie – dla dziewcząt i chłopców w wieku od 9 do 14 lat. „Niestety, poziom wyszczepialności w Niemczech jest niski nawet w porównaniu z innymi krajami europejskimi. W zestawieniu 25 państw Niemcy zajmują dopiero 17. miejsce” – zauważa prof. Norbert Brockmeyer, dermatolog, prezes Niemieckiego Towarzystwa ds. Infekcji Przenoszonych Drogą Płciową (DSTIG) i członek zarządu DDG. W Niemczech tylko połowa dziewcząt i jedna trzecia chłopców jest w pełni zaszczepiona przeciwko HPV. Oznacza to, że dwie trzecie chłopców i połowa dziewcząt wkracza w dorosłość bez pełnej ochrony przed nowotworami, takimi jak rak szyjki macicy, rak odbytu, nowotwory głowy i szyi, a także przed stanami przedrakowymi oraz brodawkami narządów płciowych.
Dla wielu rodziców i dzieci rozmowa z lekarzem o chorobach przenoszonych drogą płciową, przeciw którym można się zaszczepić, może być krępująca. „Młodzi ludzie rozpoczynają życie seksualne wcześniej niż ich rodzice w przeszłości” – wyjaśnia Brockmeyer, powołując się na badanie BZgA dotyczące seksualności młodzieży z 2020 roku. Doświadczenia seksualne w wieku 14 lat są jeszcze rzadkością (ok. 4% nastolatków je deklaruje), ale w wieku 17 lat ponad połowa młodych ludzi miała już kontakty seksualne. „Każda wizyta u lekarza, w tym dermatologa, który jest specjalistą od chorób skóry i wenerycznych, powinna być okazją do przypomnienia o szczepieniu przeciw HPV” – podkreśla prof. dr med. Silke Hofmann, dyrektor Centrum Dermatologii, Alergologii i Dermatochirurgii w HELIOS Universitätsklinikum Wuppertal oraz rzecznik prasowy DDG.
Najlepszą ochronę zapewnia szczepienie przed pierwszym kontaktem seksualnym, ale nie oznacza to, że osoby powyżej 18. roku życia nie mogą zostać zaszczepione – nawet jeśli miały już kontakty seksualne. Szwedzkie badanie kohortowe z 2020 roku, obejmujące dziewczęta i kobiety w wieku od 10 do 30 lat (w latach 2006–2017), wykazało, że osoby zaszczepione miały niższe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Efekt ochronny był najsilniejszy u osób zaszczepionych przed 17. rokiem życia – w tej grupie ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy zmniejszyło się o 88%. Kobiety zaszczepione w wieku 20–30 lat również odniosły korzyści – w ich przypadku ryzyko zachorowania spadło o 62%.
„STIKO podkreśla, że osoby powyżej 18. roku życia, które nie były wcześniej szczepione przeciwko HPV, nadal mogą skorzystać z tej ochrony” – wyjaśnia Hofmann. Jednak skuteczność szczepienia u osób, które miały już kontakt z HPV, może być nieco niższa. Ponadto kwestia refundacji szczepionki powinna być ustalana indywidualnie, ponieważ w przypadku braku oficjalnego zalecenia to kasy chorych decydują o pokryciu kosztów.
Przykładem bardziej liberalnej polityki szczepień jest Saksonia, gdzie miejscowa komisja szczepień zaleca HPV-szczepienie wszystkim osobom (zarówno kobietom, jak i mężczyznom) do ukończenia 26. roku życia. Niemniej, nawet tam nie wszystkie kasy chorych refundują koszty szczepionki.
„Rekomendacje STIKO są ważne i stanowią punkt odniesienia, ale warto wiedzieć, że skuteczność i bezpieczeństwo szczepionki pozwalają na jej stosowanie także u osób spoza grupy zalecanej do szczepienia” – mówi Brockmeyer.
Zdaniem rzecznik prasowej DDG, prof. Hofmann, każda okazja powinna być wykorzystywana do edukacji i szczepień przeciwko HPV. „Może to być wizyta u dermatologa, badania okresowe u lekarza pediatry lub nastolatków w wieku 12–14 lat (J1), a jeszcze lepiej – mniej popularne, ale bardzo ważne badanie U11 dla 9–10-latków” – mówi Hofmann. Chociaż U11 nie jest badaniem obowiązkowym, niektóre kasy chorych pokrywają jego koszty. W tym wieku dzieci częściej są jeszcze pod opieką rodziców, co ułatwia uzyskanie zgody na szczepienie.
Z okazji Światowego Dnia HPV Niemieckie Towarzystwo Dermatologiczne (DDG) i Niemieckie Towarzystwo ds. Infekcji Przenoszonych Drogą Płciową (DSTIG) ponownie wzywają do szczepień przeciwko HPV – nie tylko wśród dziewcząt i chłopców, ale także wśród młodych dorosłych, którzy jeszcze nie zostali zaszczepieni.
Chociaż szczepienie w wieku dorosłym nie cofnie zmian wywołanych wcześniejszą infekcją HPV, to jednak nadal może zapewnić pewien stopień ochrony. Dlatego eksperci zalecają, aby szczepienie było standardem w wieku dziecięcym i młodzieńczym.
Źródło: Deutsche Dermatologische Gesellschaft e.V. (DDG)
