Onkologia

Światowy Dzień Walki z Rakiem: Radioterapia i immunoterapia mRNA – jak połączenie metod może zmienić leczenie raka?

Od czasu pandemii COVID-19 szczepionki oparte na technologii mRNA zyskały ogromne zainteresowanie społeczne i są intensywnie rozwijane również w kontekście immunoterapii przeciwnowotworowych. Ich połączenie z radioterapią może być bardzo obiecującą strategią terapeutyczną. Z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem Niemieckie Towarzystwo Radioonkologii (DEGRO) zwraca uwagę na tę perspektywę i wyjaśnia jej naukowe podstawy.

Obecnie badane szczepionki przeciwnowotworowe oparte na mRNA nie mają charakteru profilaktycznego, lecz terapeutyczny. Wykorzystują one fragmenty informacji genetycznej nowotworu w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej organizmu, tak aby układ odpornościowy mógł skutecznie rozpoznawać i niszczyć komórki nowotworowe. Według aktualnego stanu badań szczepionki mRNA jako forma immunoterapii stanowią obiecującą metodę leczenia nowotworów. Firmy Moderna i BioNTech, znane z opracowania szczepionek mRNA przeciwko COVID-19, prowadzą już zaawansowane badania kliniczne (fazy 2 i 3) nad szczepionkami przeciwnowotworowymi. Pierwsze wstępne wyniki tych międzynarodowych badań na dużą skalę spodziewane są w 2026 roku. Wstępne, mniejsze badania dotyczące różnych typów nowotworów wykazały już znaczące korzyści, w tym istotne zmniejszenie odsetka nawrotów choroby [1, 2].

Immunoterapia i radioterapia – partnerstwo terapeutyczne

Ponad dekadę temu inhibitory punktów kontrolnych układu odpornościowego (checkpoint inhibitors) stały się przełomem w terapii nowotworów. Leki te, podobnie jak szczepionki mRNA, działają poprzez aktywację odpowiedzi immunologicznej, umożliwiając komórkom odpornościowym zwalczanie nowotworu. Obecnie skuteczność i bezpieczeństwo tej grupy leków są dobrze udokumentowane, a ich stosowanie stało się standardem w onkologii klinicznej.

Czy rozwój nowoczesnych terapii immunologicznych oznacza, że „klasyczne” metody leczenia nowotworów, takie jak chemioterapia czy radioterapia, tracą na znaczeniu? „Nie”, podkreśla profesor dr Stephanie Combs, rzeczniczka prasowa DEGRO. „Wiemy, że kombinacja różnych metod leczenia daje lepsze rezultaty – dotyczy to w szczególności radioterapii. Może ona stanowić doskonałe wsparcie dla immunoterapii, a wstępne dane eksperymentalne sugerują, że również dla szczepionek mRNA” – tłumaczy.

Dlaczego tak się dzieje? Od dawna wiadomo, że radioterapia wywołuje tzw. efekty systemowe w układzie odpornościowym. Oznacza to, że miejscowa radioterapia może prowadzić do aktywacji mechanizmów immunologicznych, które pomagają organizmowi zwalczać nowotwór. Dodatkowo, radioterapia może osłabiać immunosupresyjne mechanizmy nowotworu, co jeszcze bardziej wzmacnia skuteczność terapii skojarzonych, w tym immunoterapii [3].

Kombinacja szczepionek mRNA i radioterapii

Eksperci oceniają, że połączenie szczepionek przeciwnowotworowych opartych na mRNA z radioterapią może być skuteczną strategią przezwyciężenia immunosupresyjnego mikrośrodowiska nowotworu (tumor microenvironment, TME) [4]. Już kilka lat temu eksperymentalne badania potwierdziły skuteczność takiego połączenia [5, 6]. Nowsze badania sugerują, że szczególnie obiecujące może być skojarzenie szczepionek mRNA z napromienianiem jonami węgla (carbon ion radiotherapy, CIRT) oraz promieniowaniem rentgenowskim [7].

„Oczywiście nadal mówimy o badaniach eksperymentalnych, ale istnieją silne podstawy naukowe do łączenia szczepionek mRNA z radioterapią. Mamy nadzieję, że po zakończeniu trwających badań klinicznych, które potwierdzą skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek przeciwnowotworowych, rozpoczną się badania nad ich połączeniem z radioterapią” – mówi prof. Combs. Jak dodaje prof. dr Wilfried Budach, sekretarz generalny DEGRO, radioterapia może również pomóc w sytuacjach, gdy układ odpornościowy nie radzi sobie z eliminacją dużych mas nowotworowych. „Dzięki nowoczesnym technikom napromieniania terapia ta wiąże się obecnie z minimalnymi skutkami ubocznymi” – podkreśla.

Źródło: Deutsche Gesellschaft für Radioonkologie e. V.

[1] Rojas LA, Sethna Z, Soares KC et al. Personalized RNA neoantigen vaccines stimulate T cells in pancreatic cancer. Nature. 2023 Jun;618(7963):144-150. doi: 10.1038/s41586-023-06063-y. Epub 2023 May 10. PMID: 37165196; PMCID: PMC10171177.
[2] Sahin U, Derhovanessian E, Miller M et al. Personalized RNA mutanome vaccines mobilize poly-specific therapeutic immunity against cancer. Nature. 2017 Jul 13;547(7662):222-226. doi: 10.1038/nature23003. Epub 2017 Jul 5. PMID: 28678784.
[3] Ashrafizadeh M, Farhood B, Eleojo Musa A, Taeb S, Rezaeyan A, Najafi M. Abscopal effect in radioimmunotherapy. Int Immunopharmacol. 2020 Aug;85:106663. doi: 10.1016/j.intimp.2020.106663. Epub 2020 Jun 7. PMID: 32521494.
[4] Eslami SM, Lu X. Recent advances in mRNA-based cancer vaccines encoding immunostimulants and their delivery strategies. J Control Release. 2024 Dec;376:413-428. doi: 10.1016/j.jconrel.2024.10.035. Epub 2024 Oct 24. PMID: 39437963.
[5] Fotin-Mleczek M, Zanzinger K, Heidenreich R, Lorenz C, Kowalczyk A, Kallen KJ, Huber SM. mRNA-based vaccines synergize with radiation therapy to eradicate established tumors. Radiat Oncol. 2014 Aug 15;9:180. doi: 10.1186/1748-717X-9-180. PMID: 25127546; PMCID: PMC4150951.
[6] Basler L, Kowalczyk A, Heidenreich R, Fotin-Mleczek M, Tsitsekidis S, Zips D, Eckert F, Huber SM. Abscopal effects of radiotherapy and combined mRNA-based immunotherapy in a syngeneic, OVA-expressing thymoma mouse model. Cancer Immunol Immunother. 2018 Apr;67(4):653-662. doi: 10.1007/s00262-018-2117-0. Epub 2018 Jan 16. PMID: 29335856; PMCID: PMC11028190.
[7] Salomon N, Helm A, Selmi A, Fournier C, Diken M, Schrörs B, Scholz M, Kreiter S, Durante M, Vascotto F. Carbon Ion and Photon Radiation Therapy Show Enhanced Antitumoral Therapeutic Efficacy With Neoantigen RNA-LPX Vaccines in Preclinical Colon Carcinoma Models. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2024 Jul 1;119(3):936-945. doi: 10.1016/j.ijrobp.2023.12.042. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38163521.

Tygodnik Medyczny

Zdrowie, system ochrony zdrowia, opieka farmaceutyczna, farmacja, polityka lekowa, żywienie, służba zdrowia - portal medyczny

Najnowsze artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button