Depresja i choroba afektywna dwubiegunowa o późnym początku mogą być czymś więcej niż tylko zwykłymi zaburzeniami zdrowia psychicznego. Narastające dowody sugerują, że te późne zaburzenia nastroju (late-life mood disorders, LLMDs) mogą nie być jedynie czynnikami ryzyka, lecz raczej wczesnymi oznakami chorób neurodegeneracyjnych, takich jak otępienie, nawet jeśli pojawiają się lata przed utratą pamięci lub wystąpieniem innych widocznych objawów poznawczych.
Dotychczas naukowcy mieli trudności z poznaniem biologicznych mechanizmów łączących LLMDs z otępieniem. Chociaż wcześniejsze badania wskazywały na związek między określonymi zaburzeniami, takimi jak depresja wieku podeszłego, a chorobą Alzheimera, szczegółowe mechanizmy neurologiczne pozostają w dużej mierze niejasne. Luka w wiedzy jest szczególnie widoczna w przypadku późnej postaci choroby afektywnej dwubiegunowej, która rzadko była analizowana pod kątem powiązań z otępieniem. Dodatkowo ograniczenia technik obrazowania mózgu dotychczas utrudniały wykrycie wszystkich rodzajów nieprawidłowych białek leżących u podstaw tych schorzeń.
W tym kontekście zespół badawczy pod kierownictwem dr. Shina Kurose oraz dr. Keisuke Takahaty z japońskiego National Institutes for Quantum Science and Technology (QST) przeprowadził kompleksową analizę zmian w mózgu związanych z LLMDs. Ich praca, opublikowana 9 czerwca 2025 roku w czasopiśmie „Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association”, bada obecność patologicznego białka tau – kluczowego markera kilku chorób neurodegeneracyjnych – w mózgach osób z depresją i chorobą afektywną dwubiegunową późnego początku. Współautorami pracy są również dr Makoto Higuchi z QST oraz dr Masaki Takao z National Center of Neurology and Psychiatry.
Naukowcy wykorzystali zaawansowane techniki obrazowania mózgu, badając 52 uczestników z LLMDs oraz 47 zdrowych osób z grupy kontrolnej. Wykonano badania metodą pozytonowej tomografii emisyjnej (PET) z zastosowaniem dwóch różnych znaczników, które pozwalały wykryć różne formy białka tau oraz złogi amyloidu beta – białek kluczowych dla choroby Alzheimera i innych schorzeń neurodegeneracyjnych. Aby potwierdzić wyniki, przeanalizowano również próbki tkanki mózgowej pochodzące z 208 autopsji, badając zależność między późno pojawiającymi się objawami nastrojowymi a późniejszym rozwojem chorób neurodegeneracyjnych.
Wyniki badań były niezwykle znaczące: około 50% uczestników z LLMDs miało akumulację białka tau w mózgu, podczas gdy w grupie kontrolnej wskaźnik ten wynosił jedynie około 15%. Podobnie, niemal 29% osób z LLMDs wykazywało obecność złogów amyloidu, w porównaniu z zaledwie 2% osób zdrowych. Wyniki autopsji potwierdziły dodatkowo te obserwacje, wskazując znacznie większą częstość patologii związanych z białkiem tau u osób doświadczających późnych epizodów manii lub depresji. Jak podkreślił dr Kurose: „Ponieważ większość uczestników badania z LLMDs nie wykazywała znacznego pogorszenia funkcji poznawczych lub wykazywała jedynie łagodne deficyty, nasze wyniki potwierdzają tezę, że choroby neurodegeneracyjne, w tym choroba Alzheimera oraz inne tauopatie niezwiązane z Alzheimerem, mogą początkowo objawiać się jako symptomy psychiatryczne”.
Istotnym odkryciem było również wykazanie, że wielu uczestników miało akumulację białka tau w obszarach czołowych mózgu, kluczowych dla regulacji emocjonalnej i funkcji poznawczych. Badania wykazały także, że nieprawidłowe białka mogą być wykryte na długo przed pojawieniem się klasycznych objawów poznawczych otępienia. Analiza przypadków autopsyjnych wskazała, że objawy nastrojowe poprzedzały symptomy poznawcze lub motoryczne średnio o 7,3 roku. „Ogólnie nasze wyniki silnie wskazują, że skany PET mogą wykrywać różnorodne patologie tau, które stanowią podłoże otępienia u pacjentów z LLMDs” – podsumował dr Takahata.
Uzyskane informacje mają istotne znaczenie dla praktyki klinicznej – część przypadków późno występującej depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej może wymagać diagnostyki w kierunku chorób neurodegeneracyjnych. Wczesne rozpoznanie tych schorzeń umożliwiłoby wcześniejsze wdrożenie leczenia modyfikującego przebieg choroby. Autorzy badania zwracają również uwagę na przydatność użytych znaczników PET jako skutecznych biomarkerów do wykrywania różnorodnych patologii tau u pacjentów za życia.
Z dużym prawdopodobieństwem wyniki tego badania pomogą ugruntować naszą wiedzę na temat wczesnych objawów chorób neurodegeneracyjnych, prowadząc do wcześniejszego
Źródło: Alzheimer s & Dementia
DOI: 10.1002/alz.70195
