Kwiecień miesiącem świadomości nowotworów głowy i szyi – rozmowa ze specjalistą ze Szpitala Dziecięcego w Olsztynie

Kwiecień jest miesiącem świadomości nowotworów głowy i szyi. W Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie leczymy pacjentów z takimi chorobami z całej Polski, a coraz częściej również z Europy. – Nasze doświadczenie w diagnostyce i leczeniu tych dzieci pozwala nam na posiadanie jedynego, wyjątkowego w Polsce zespołu specjalistów. Ogromną zaletą naszego szpitala jest fakt, że możemy wykonywać leczenie najtrudniejszych nowotworów u dzieci w zespołach interdyscyplinarnych – mówi prof. dr hab. n. med. Dawid Larysz, kierownik Kliniki Chirurgii Głowy i Szyi Dzieci i Młodzieży Szpitala Dziecięcego w Olsztynie.

– Pamięta Pan Profesor pacjentów z nowotworami głowy i szyi, którym udało się pomóc pomimo niepomyślnych rokowań?

– Pamiętam rocznego chłopca z wrodzonym złośliwym nowotworem okolicy oczodołu, penetrującym do środkowego piętra twarzy, który był u nas operowany. To leczenie wymagało otwarcia jamy czaszki przez neurochirurga, a także leczenia w zakresie chirurgii onkologicznej i chirurgii szczękowo-twarzowej. Po wykonaniu takiego kompleksowego zabiegu przekazaliśmy dziecko do oddziału onkologii klinicznej w miejscu jego zamieszkania. Od tego czasu minęło kilka lat. Chłopiec czuje się dobrze. Możemy więc powiedzieć, że takie multidyscyplinarne leczenie – które w innych szpitalach nie byłoby możliwe z racji doboru specjalistów, odpowiedniego sprzętu i doświadczenia – pozwoliło temu dziecku na przeżycie oraz odpowiednią jakość życia. Pamiętam też nastoletniego chłopca, który trafił do nas z nowotworem okolicy podstawy czaszki, naciekającym kości podstawy czaszki, oponę twardą i struktury mózgu, penetrującym do jamy nosowej i struktur twarzoczaszki. Tego chłopca również leczyliśmy interdyscyplinarnie z laryngologami i onkologami. Ogromną zaletą naszego szpitala jest fakt, że możemy wykonywać leczenie najtrudniejszych nowotworów u dzieci w zespołach interdyscyplinarnych. Ponadto jesteśmy ośrodkami eksperckimi dla chorób rzadkich, w których również występują nowotwory, związane z nieprawidłowościami genetycznymi, często także wrodzone. Nasze doświadczenie w diagnostyce i leczeniu tych dzieci pozwala nam na posiadanie jedynego, wyjątkowego w Polsce zespołu specjalistów. W naszym szpitalu leczymy dzieci z całej Polski, a coraz częściej również z Europy.

– Czy nowotwory głowy i szyi to częsty problem u dzieci?

– Tak. W populacji pediatrycznej nowotwory głowy i szyi często dotykają szeroko pojętego regionu głowy i szyi. Wśród nowotworów występujących u dzieci najczęstsze są białaczki, drugie w kolejności są nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, a na trzecim miejscu są chłoniaki, które często występują w rejonie głowy i szyi.

– Odpowiedzialne za pojawienie się takiej choroby są głównie geny czy środowisko?

– W dużej mierze przyczyny są środowiskowe, chociaż – szczególnie w naszym szpitalu, gdzie zajmujemy się dziećmi z chorobami rzadkimi – wiele nowotworów jest związanych z nieprawidłowościami genetycznymi. Te nieprawidłowości genów nie tyle wywołują nowotwory, co zwiększają ich ryzyko poprzez aktywację genów, które wpływają na powstawanie nowotworów, bądź hamowanie tych genów, które chronią nas przed ich występowaniem.

– Czy możemy zapobiec zachorowaniu naszego dziecka na nowotwór głowy lub szyi?

– Najczęściej niestety nie. Możemy prowadzić zdrowy styl życia i dbać o nasze środowisko, ale stuprocentowej gwarancji, że zapobiegniemy chorobom nowotworowym, nie mamy.

– Jakie nowotwory głowy i szyi najczęściej pojawiają się u dzieci? Czy są to guzy mózgu?

– Mimo, że mózg jest zlokalizowany w głowie, a rdzeń kręgowy w swojej części w obrębie szyi, i pomimo faktu, że nowotwory tego układu są bardzo częste u dzieci, to za klasyczne nowotwory głowy i szyi są uznawane nowotwory głowy oprócz ośrodkowego układu nerwowego. Najczęściej mamy do czynienia z chłoniakami, z naciekami białaczkowymi i złośliwymi nowotworami, jak różnego rodzaju mięsaki i guzy płodowe (np. neuroblastoma). Nierzadko występują także łagodne zmiany nowotworowe w obrębie kości szczękowych i żuchwy.

– Jakie objawy u dziecka mogą świadczyć o chorobie onkologicznej rejonu głowy i szyi?

– Trzeba być czujnym, jeśli pojawiają się jakiekolwiek nieprawidłowości w rozwoju lub deficyty neurologiczne, np. dziecko zaczyna inaczej ruszać ręką czy nogą, pojawiają się nieprawidłowe ruchy gałek ocznych albo dziecko, które rozwijało się dobrze, nagle zaczyna rozwijać się inaczej. Zaniepokoić powinny nas również częste bóle głowy, których nie można wyjaśnić infekcją czy innymi częstymi przyczynami oraz wszelkie przebarwienia, zasinienia i uwypuklenia na skórze. Mogą się również pojawić: chrapanie, chrypka albo problemy z połykaniem. To jest zawsze czerwona lampka, która wymaga kontaktu z lekarzem i wykonania diagnostyki.

– Jak wygląda leczenie dzieci z nowotworami głowy i szyi?

– Leczenie nowotworów rejonu głowy i szyi i ośrodkowego układu nerwowego u dzieci zawsze jest leczeniem interdyscyplinarnym. Wiele z tych nowotworów to nowotwory złośliwe, dlatego jest potrzebna współpraca pomiędzy różnego rodzaju diagnostami: radiologami, okulistami, pediatrami, którzy dostrzegą problem. Z reguły to onkolodzy stawiają rozpoznanie, ustalają plan leczenia i koordynują pracę wielu specjalistów. Zanim zaczniemy leczyć dziecko operacyjnie, często – szczególnie w przypadku nowotworów złośliwych takich jak np. mięsaki – powinniśmy najpierw podać chemioterapię, żeby zmniejszyć nowotwór i leczyć już cały organizm. Jest to szczególnie ważne kiedy uświadomimy sobie dużą zdolność do przerzutowania tych nowotworów. Nowoczesnym leczeniem jest leczenie wewnątrznaczyniowe, gdzie możemy zmniejszyć lub wyłączyć unaczynienie nowotworu przed operacją, co pozwala w łatwiejszy i bezpieczniejszy sposób zoperować dziecko. Najbardziej rozwijającą się częścią onkologii jest aktualnie tzw. leczenie celowane, czyli leczenie przyczynowe, działające na konkretne szlaki molekularne w komórkach nowotworowych. W naszym szpitalu mamy możliwość leczenia dzieci z neurofibromatozami właśnie takim leczeniem celowanym. Mamy tu na miejscu wszystkich specjalistów, którzy są potrzebni do leczenia nowotworów głowy i szyi: chirurgów onkologicznych, chirurgów dziecięcych, neurochirurgów, chirurgów szczękowo-twarzowych, laryngologów, okulistów, anestezjologów oraz przede wszystkim Oddział Kliniczny Onkologii i Hematologii Dziecięcej. Ponadto mamy pełną diagnostykę radiologiczną i laboratoryjną, a także radiologię interwencyjną. Tak dobrany i posiadający już ogromne doświadczenie zespół specjalistów wzbogacony o zespół pielęgniarski oraz terapeutyczny zapewnia nowoczesne i wysokospecjalistyczne leczenie dzieci z nowotworami regionu głowy i szyi.

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Olsztynie